Christus liefhebben in de Kerk

Colloquium over de Christusliefde in de vroege Kerk, 10-12 november 2016, Drongen. – Leerhuis van de kerkvaders i.s.m. CCV in het Bisdom Gent en de orthodoxe parochie van de H. Andreas te Gent.

Door Metropoliet Athenagoras Peckstadt

1. Liefhebben. De verschillende stappen van de christelijke liefde.

Onnodig te herinneren dat de grootste deugd die in het Evangelie wordt aanbevolen de liefde is.
Deze deelname aan de goddelijke liefde maakt van de mens een wezen vol liefde voor de anderen.
De liefde blijft een gave van God. Alleen zij die ze in nederigheid en met gebed vragen, kunnen ze ontvangen.
De Heilige Nektarios de Wonderdoener: «Vraag elke dag aan God om u de genade van het liefhebben te schenken. Onderhoud met de nodige waakzaamheid de kwaliteit van uw relaties met de anderen en toon hen uw respect, omdat ze 'beelden’ zijn van God»¹.
Het is dus een kwestie van gebed en van persoonlijke voorbereiding voor het ontvangen van deze kostbare gave.
Er kan niet vergeten worden dat niemand waarlijk God kan liefhebben, als hij zijn gelijke niet liefheeft.
Nogmaals de Heilige Nektarios: «Laat u zich niet verrassen door de aanblik van de schoonheid van het lichaam, immers wanneer het hart niet wordt verwarmd door het zuivere gebed, dan gaat het om loutere lichamelijke liefde, met als gevolg dat de gedachten verward raken en het hart herleid tot as. Wie echter op zijn hoede blijft en zich inspant opdat de gave van de liefde in zijn zuiverheid bewaard wordt, zal niet vervallen in de valstrik van de Boze, die niets anders wilt dan dat de liefde voorgedragen door het Evangelie stap voor stap wordt herleid tot een pure sentimentele liefde»².
Woorden van een grote asceet van de Athosberg (de ouderling Iosif de Hesychast): «Leer, mijn geliefd geestelijk kind, dat er enerzijds het gebod van de liefde is die mogelijk is door goede werken en die tot doel heeft onder elkaar een broederschap te vormen, en dat er anderzijds de liefde is als handeling. Elke mens is in staat te komen tot het eerste als hij dit wilt en er zich voor inspant. Dit geldt niet voor het tweede. De liefde als handeling is immers geen vrucht van werken, noch van onze wil op een gegeven ogenblik en op een bepaalde wijze. Het is aan de zachte Jezus, die de bron is van de Liefde, van ons deze te schenken, indien Hij het wilt, op de wijze waarop Hij het wilt en wanneer Hij het wilt»³.

2. Christus, bron en doel van de liefde.

De Heilige Drie-eenheid die de bron is van de liefde.
De mensen zijn geroepen te proeven aan de communio van liefde van de drie Personen van de Heilige Drie-eenheid.
Christus verwacht van ons diezelfde liefde terug.
De Heilige Nikolaas Cabasilas zegt kenschetsend: «Als de menselijke genegenheid tot volheid komt en overloopt, dan betovert ze hen die liefhebben en zet hen vrijwel buiten zichzelf. God is, in zijn liefde voor de mensen, onvoorwaardelijk. Hij blijft niet bij zichzelf om er de slaaf te doen komen, die Hij liefheeft, maar Hij gaat hem in persona halen, nederdalend tot bij hem. Hij, de rijke, komt in de sloppenwijk, tot bij de behoeftige. Hij benadert hem en verklaart Zijn liefde en vraagt liefde terug. Hij trekt zich niet terug wanneer Hij misprezen wordt, noch vertoont Hij woede als Hij schandelijk wordt behandeld. Zelfs wanneer Hij verstoten wordt, “blijft Hij aan de deur”⁴, en duldt alles om ons Zijn liefde te tonen; Hij ondergaat zelfs het lijden en de dood, om ons te tonen hoezeer Hij ons liefheeft»⁵.
Christus’ vraag naar liefde vinden we in meerdere passages van het Nieuwe Testament terug.
Gerontissa Gabriella Papayannis zie over deze liefde van Christus: «De liefde is ons door God gegeven. De liefde die wij uitdragen naar de anderen komt van de Bron, gaat naar hen en komt weder terug naar de Bron»⁶.

3. De liefde voor Christus in de Kerk wordt gebed, eredienst en verering. De liefde van Christus in de eucharistie.

Christus liefhebben, betekent voor een christengelovige van in een levendige verhouding te zijn met Hem, in het gebed, in de deelname aan de Heilige Sacramenten van Zijn Kerk.
Christus nodigt mensen uit actieve dragers te worden van de Heilige Geest en zo deelgenoten aan het ware leven.
Het gebed is voor de gelovige het middel bij uitstek om met de Heer te communiceren.
De Heilige Silouan de Athoniet zei: «Wie van de Heer houdt, denkt altijd aan Hem, en de herinnering van God leidt tot gebed. Als u niet aan de Heer denkt, dan zal u ook niet bidden. Zonder gebed, zal de ziel zich niet in de liefde van God bevinden, want het is langsheen het gebed dat de genade van de Heilige Geest komt. Door het gebed behoedt de mens zich van de zonde, daar de geest in staat van gebed is doordrongen van God. In nederigheid staat hij voor het aangezicht van de Heer, die zijn ziel kent»⁷.
En de Heilige Silouan gaat verder: «Men verlangt te denken aan wie men liefheeft, over hem te praten, met hem te zijn. De ziel houdt van de Heer als zijn Vader en zijn Schepper, en plaatst zich vòòr Hem met vreze en liefde. Met vrees, omdat Hij de Heer is; in liefde, omdat de ziel in Hem de Vader herkent. Hij is barmhartig en zijn genade is zachter dan alles. Ook ik heb mogen vaststellen dat het gemakkelijk is om te bidden, omdat de genade Gods ons helpt. De Heer heeft ons lief en schenkt ons de mogelijkheid om met Hem in contact te blijven via het gebed. Ik heb de kracht niet om te beschrijven hoezeer de Heer ons liefheeft. We kennen deze liefde door de Heilige Geest en de ziel van wie bidt kent de Heilige Geest»⁸.
Deze ervaring van de aanwezigheid en van de liefde van de Heer in het gebed is veel sterker in het gemeenschappelijke gebed.
Centraal in dit ethos staat de liefde voor God en voor de anderen. Zonder de broederlijke liefde heeft elke andere deugd of elke andere uiting van aanbidding geen zin.
Er is een sterk verband tussen de liefde onder de gelovigen en de mystieke aanwezigheid van Christus in de gemeenschap.
Christus liefhebben in de Kerk betekent Hem liefhebben zoals Hij is.
De Heilige Porfyrios: «Als je Christus hebt gevonden, dan is dat voldoende voor jou en verlang je niets anders. Je wordt rustig. Je wordt een andere mens. Je leeft overal, overal waar Christus is. Je leeft in de sterren, in het oneindige, in de hemel met de engelen, met de heiligen, op aarde met de mensen, met de planten, met de dieren, met iedereen, met alles. Daar waar de liefde van Christus zich bevindt, daar houdt de eenzaamheid op te bestaan. Je bent vredig, vreugdevol, in de volheid. Er is geen melancholie meer, geen ziekte noch druk, geen angst noch een somber humeur, geen hel meer»⁹.

4. Christus liefhebben in de Kerk betekent ook Christus liefhebben in de persoon van zijn naaste

Men kan God niet echt liefhebben, wanneer men zijn gelijke haat.
De Heilige Dorotheus van Gaza: «Hoe meer we verenigd zijn met de naaste, des te meer is men verenigd met God», zegt hij. «Opdat u de zin van dit woord zou begrijpen, geef ik u een beeld onttrokken uit de geschriften van de Kerkvaders. Stelt u zich een cirkel voor getekend in de aarde. Het midden van deze cirkel noemen we centrum. Stelt u voor dat deze cirkel de wereld is en dat het centrum God is, en dat de stralen, de diverse wegen of manieren van leven van de mensen zijn. Wanneer de heiligen, die God wil benaderen, zich richting het centrum begeven, dan ontmoeten zij elkaar op deze weg. Hoe meer zij God benaderen, des te dichter komen zij bij elkaar; en hoe meer zij mekaar nabij zijn, des te meer komen zij tot God. U begrijpt dat hetzelfde geldt in omgekeerde zin, nl. dat we ons van God verwijderen wanneer we ons terug naar de buitenkant begeven. Het is dus vanzelfsprekend dat, hoe meer we ons van God verwijderen, we des te meer van elkaar verwijderd zijn. Dit is de natuur van de liefde»¹⁰.
Om tot een toestand van medelijden te komen, moeten we waarlijk verenigd zijn met Christus.

5. Christus liefhebben in de Kerk is ook de Kerk van Christus dienen

Hoe kunnen we echter God dienen, die alles heeft en niets nodig heeft?
Zijn geboden zijn samen te vatten als God liefhebben en de naaste liefhebben zoals jezelf, nl. de naastenliefde.
Men kan Christus in de Kerk echt liefhebben door zijn charismata en geestelijke gaven ten dienste te stellen van de Kerk, die het Lichaam is van Christus.
Christus beminnen is ook het ware geloof in Christus en zijn onderricht zuiver te bewaren.
De Kerk heeft een geloof en een ethos die in hun essentie intact bewaard moeten worden.
De Heilige Geest schenkt aan de gelovigen een variëteit aan gaven.
De Heilige Silouan de Athoniet: «De Heer heeft op aarde Zijn Heilige Geest geschonken en het is door de Heilige Geest dat Zijn Kerk gesticht werd. De Heilige Geest heeft ons niet alleen onthuld wat er op aarde is, maar ook wat er in de hemel is. Het is door de Heilige Geest dat wij de liefde van de Heer mogen ervaren. De liefde van de Heer is vurig. De Heilige Apostelen waren vervuld van liefde en hebben de wereld rondgereisd opdat alle mensen zouden weten wie de Heer is. Ook de Profeten, die door God werden bemind, waren geïnspireerd door de Heilige Geest, vandaar dat hun woord krachtig en aangenaam was, want elke ziel verlangt het woord van de Heer te horen. O wonder! Zelfs al ben ik een grote zondaar, de Heer heeft mij niet veracht, maar Hij heeft mij toegelaten Hem te kennen door de Heilige Geest»¹¹.
Christus beminnen in de Kerk betekent ook van zijn natuurlijke capaciteiten ten dienste te stellen van Christus’ Kerk.

6. Tot slot

Is het onmogelijk van Christus te beminnen buiten de Kerk? Buiten de Kerk kan men Christus zelf niet beminnen.
Christus is gekomen om de wereld te redden¹²!
Hoe kunnen we Christus liefhebben en onverschillig blijven t.o.v. zijn uitnodiging?
De Heilige Nektarios, die Metropoliet van Pentapolis was, het zei m.b.t. de Kerk: «Door haar en allen door haar werden de waarheden van de apostolische prediking zuiver en ongeschonden doorgegeven. Zonder de autoriteit van de Kerk kan het geloof qua inhoud veranderen en de apostolische prediking alleen nog een ijdel woord zijn. Zonder de zichtbare Kerk, door God gesticht, kan geen enkele eenheid bestaan tussen de leden van een gemeenschap, die niet het Lichaam van Christus zou zijn, want het Lichaam van Christus, is Zijn Kerk, van dewelke Hij het hoofd is. Zonder de Kerk kan niemand verenigd zijn tot het Lichaam van Christus; niemand kan, als hij niet deelgenoot is geworden van de genade die in de Kerk leeft, lid worden van Christus»¹³.

Voetnoten

De Heilige Nektarios van Egina, De weg naar het geluk (in het Grieks).
Ibid.
Laatste deel van een lange brief van Vader Iosif (1898-1959) gestuurd naar een kluizenaar van de Heilige Berg Athos. Contacts, Vol. 50, No. 182, 1998.
Ap. 3,20.
Nicolas Cabasilas, La Vie en Christ, Paris, Ed. du Cerf, 2008, p. 222.
Uit Ascese van de liefde, Moeder Gabriella 1897-1992, Uitgeverij To Pervoli tis Panagias, Thessaloniki, s.d.
Archimandriet Sophrony, De Heilige Silouan de Athoniet, Axios, 1998.
Ibid.
Saint Porphyre, Vie et Paroles, Editions L’Âge d’Homme. Zie ook: De Heilige Porfyrios, Geraakt door Gods liefde, Uitgeverij Orthodox Logos.
Uit de geschriften van Dorotheus van Gaza, Instructions spirituelles, ‘Sources Chrétiennes’ No 92, Ed. du Cerf, Paris, 1963, chap. 78, p.285-287.
Uit het boek van Archimandriet Sophrony, De Heilige Silouan de Athoniet, Axios, 1998.
Cf. Joh. 3, 17
Saint Nectaire d’Egine. De l'Église une, sainte, catholique et apostolique (Traduction par A. Fronterier), Messager Orthodoxe, Paris, 1982, N°91, p. 19-25.

« Terug naar het overzicht van de artikels