Overweging bij Lucas 2, 41-51
Dit artikel van Laurence Freeman, verantwoordelijke van de christelijke meditatiegroepen, is een reactie op de schietpartij in Christchurch, Nieuw Zeeland.
“Waarom hebt u naar me gezocht? Wist u niet dat ik in het huis van mijn Vader moest zijn?” Maar ze begrepen niet wat hij tegen hen zei.
Veel van wat Jezus zei, begrijpen we nog altijd niet. We kunnen met dat onvermogen omgaan door i) te denken dat hij niets relevants voor ons zegt, omdat we het niet fijn vinden tegen de grenzen van ons begrip aan te lopen. Of, ii) we herleiden zijn bedoeling tot iets wat we gemakkelijk aankunnen – en gaan voorbij aan de diepere spirituele betekenis door genoegen te nemen met een zwart-witte moralistische boodschap. Welke van deze benaderingen we gebruiken ten opzichte van de spirituele dimensie zal worden weerspiegeld in de betekenis die we geven aan de gebeurtenissen in ons leven.
Een paar dagen geleden richtte een blanke racist een ravage aan in een rustige, beschaafde stad in een fatsoenlijk, sociaal voelend land en beging er een gruwelijke, waanzinnige slachting onder godvrezende mannen en vrouwen in gebed. Voor even voelt de hele wereld zich één, verbonden met de families van de slachtoffers en alle mensen van Christchurch en Nieuw-Zeeland in hun getraumatiseerd verdriet. Eens te meer worden we door een uitbarsting van menselijke haat herinnerd aan de nood om de gemeenschappelijke grond van de mensheid te bevestigen. We herinneren ons dat wat verenigt, sterker is dan wat ons scheidt. Dan, op een of andere manier – dit is de paradox – roept het ergste het beste op.
Duisternis kan de mens binnendringen en overstelpen, individueel of massaal. We noemen het duisternis omdat het leidt tot gedrag, waarvoor we de ogen willen sluiten. We zouden het liever niet zien. Het is duisternis die zichtbaar wordt en het demonische dat tastbaar wordt: een nachtmerrie. Erger nog, het verlaagt de mensheid overal. Net zoals heldenmoed of heiligheid onze eigenwaarde opkrikt door ons te herinneren aan waar we toe in staat zijn, zo roept onmenselijkheid de vraag op of we misschien echt geen boeddha natuur bezitten, niet naar Gods beeld geschapen zijn, geen ‘andere Christussen’ kunnen zijn.
Tenzij we ervoor kiezen het anders te zien. ‘De duisternis zien’ impliceert de aanwezigheid van een donker, onzichtbaar licht. We kunnen niet zien zonder licht want zien – bewustzijn – is licht. Zoals het universum vervuld is van een mysterieuze donkere energie die we niet begrijpen, zo schijnt een bepaald soort licht dat we niet begrijpen in de dikste duisternis en het donker kan het niet doven.
Als we hen die ons haten, haat toedragen, wat anders kunnen we dan verwachten behalve een escalatie van haat, de orgie van zelfvernietiging die uiteindelijk het resultaat is van iedere triomf van het kwaad? Wanneer mensen tijdens het bidden worden neergemaaid door een gek, de onschuldigen worden opgesloten of de armen routinematig worden uitgebuit, zouden we de pure woede van de profeten moeten voelen. Maar als die woede leidt tot een diepere haat en geweld, wordt de duisternis alleen maar groter. Toen de rechter in de korte verwijzingsakte de gearresteerde man ‘De heer…’ noemde, weigerde hij zelfs iemand te ontmenselijken die de menselijkheid van anderen ontkende. Het licht schijnt in de duisternis. We zien, door de tranen heen, hoe de triomf van het kwade kan worden omgekeerd door humaniserende vergiffenis, de ultieme troefkaart.
LaurenceBrontekst
‘Why were you looking for me?’ he replied. ‘Did you not know that I must be busy with my Father’s affairs?’ But they did not understand what he meant.
There’s still a lot about what Jesus said that we don’t understand. We can cope with this failure by i) thinking he is not saying anything relevant to us because we don’t like being brought up against the limits of our understanding. Or, ii) we reduce his meaning to what we can handle easily – ignoring the deeper spiritual sense by settling for a black and white moralistic message. Whichever of these approaches we take towards the spiritual dimension will be reflected in how we find meaning in the events of our lives.
A few days ago a white supremacist rampaged in a quiet civilised city in a decent social responsible country and committed an appallingly insane massacre of God-fearing men and women at prayer. For a while the whole world feels one, one with the families of the victims and all the people of Christchurch and New Zealand in their traumatised grief. Once again, we are reminded by an outburst of inhuman hatred of the need to affirm the common ground of humanity. We remember that what unites is more meaningful than what separates. Then, somehow – this is the paradox – the worst evokes the best.
Darkness can invade and flood the human being, singly or en masse. We call it dark because it produces behaviour that makes us want to close our eyes. We would prefer not to see it. It is darkness become visible and the demonic become tangible: a nightmare. Worse still, it demeans humanity everywhere. Just as heroic virtue or holiness lifts our self-esteem by reminding us what we are capable of, so inhumanity makes us question if perhaps we really don’t possess buddha nature, we’re not created in God’s image, we cannot be ‘other Christs’.
Unless we choose to see otherwise. ‘Seeing the darkness’ implies the presence of some dark, invisible light. We cannot see without light because seeing – consciousness – is light. Just as the universe is suffused with a mysterious dark energy that we do not understand, so a certain kind of light that we cannot understand shines in the densest darkness and the dark cannot quench it.
If we hate those who hate us what reward can we expect other than an escalation of hatred, the orgy of self-destruction that eventually concludes every triumph of evil? When people at prayer are mown down by a madman, the innocent imprisoned or the poor routinely exploited we should feel the pure anger of prophets. But if this anger leads to deeper hatred and violence the darkness merely thickens. When in the short formal remand ritual, the judge called the arrested man ‘Mr’, he refused to dehumanise even people who deny the humanity of others. The light shines in darkness. We see, through tears, how evil’s triumph evil can be reversed by humanising forgiveness, the ultimate winning card.
Laurence